وکیل تصرف عدوانی

دعاوی تصرف، دعاوی هستند که موضوع حق منشا آنها، تصرفات قبلی خواهان یعنی در اختیار داشتن عملی و سبق تصرف در مال مورد نظر باشد.بنابراین وکیل تصرف عدوانی در دعاوی تصرف به وجود یا عدم وجود حق قانونی و ماهوی خواهان توجهی نمی شود و صرف استفاده عملی از ملک مورد نظر توسط خواهان مورد نظر می باشد. به تعبیر ساده تر نگاه قاضی در دعوای تصرف عدوانی حقوقی فقط به سابقه تصرف است صرفنظر از اینکه هر یک از طرفین دعوا مالک باشند یا نباشند.صرفاً و فقط در صورتی که مشخص نشود که سابقه تصرف یا سبق تصرف از آن کیست داشتن سند مالکیت اماره ای بر سبق تصرف است.(ماده ۱۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی)

انواع دعاوی تصرف عدوانی حقوقی

دعاوی تصرف عدوانی حقوقی به ۳ قسم تقسیم می شوند. در حقیقت قانونگذار از جمله به متصرف قبلی مال غیر منقول که ملک عدواناً از تصرف وی خارج گردیده این حق را اعطا نموده که بدون نیاز به ارائه دلایل مالکیت به صرف اثبات تصرف قبلی خود، تحت شرایطی از دادگاه حکم به رفع تصرف متصرف فعلی را تحصل نمیاد، حتی اگر متصرف فعلی مدعی مالکیت باشد و دلائلی نیز ارائه نماید با توجه به مقررات مربوطه، بنابراین اشخاص از خارج نمودن املاک از تصرف متصرفین ممنوع می باشند و قانوگذار از تصرف متصرف در برابر تصرف عدوانی حمایت نموده حتی اگر متصرف عدوانی مالک ملک باشد . در یک تقسیم بندی کلی دعاوی تصرف به سه دسته کلی تقسیم می شوند:

۱- دعوای تصرف عدوانی 
۲- دعوای مزاحمت 
۳- دعوای ممانعت از حق

۱- دعوای تصرف عدوانی 

از مهم ترین دعاوی تصرف تصرف عدوانی است که در ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی به تعریف آن پرداخته است و عبارت است از ادعای متصرف عدوانی مبنی بر این که دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج نموده است و ازاو اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید .

در این دعوا متصرف صرفا  به سبق تصرفات خود استثنا می نماید و به مالکیت خود متمسک نمی گردد و سند مالکیت صرفا می تواند اماره سبق تصرف باشد علاوه بر این به عدوانی بودن تصرفات خوانده استناد می نماید ، چه خوانده مالک باشد یا نه .

از دادگاه با احراز سبق تصرفات خواهان ، لحوق و عدوانی بودن تصرفات خوانده می تواند وی را محکوم به رفع تصرف عدوانی نماید اگر چه حوانده مالک باشد . با این حال شکست در دعاوی رفع تصرف عدوانی مانع از اقامه دعوای مالکیت نمی باشد .
دعوای تصرف عدوانی خرج از نوبت رسیدگی می شود و مستلزم پرداخت هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی است و رای صادره از مرحله بدوی پس از ابلاغ طبق ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی فورا اجرا می شود و مطابق ماده ۱۷۵ آن قانون متصرف عدوانی باید از ملک فورا خارج گردد و تجدید نظرخواهی از رای مانع اجرا آن نمی باشد.

بنابراین محکوم علیه نبایستی به درخواست تجدید نظر اکتفا نماید  و دعوای مالکیت را نیز بایستی طرح نماید . مگر تا زمان ۱ ماهه تا جرای حکم ، رای صادره از دادگاه بدوی توسط دادگاه تجدید نظر فسخ گردد که در این صورت مطابق ماده ۱۷۵ محکوم علیه مرحله بدوی مجددا بر ملک مستولی می گردد.

با این حال طبق ماده ۳۰۵ , اگر رأی به صورت غیابی صادر گردد در فرجه واخواهی , در هر حال در صورت واخواهی نمودن در مهلت ۲۰ روز , تا روشن شدن نتیجه واخواهی , اجرای آن متوقف می گردد .

نکته قابل ذکر این است که طبق ماده ۱۷۱ قانون ائین دادرسی مدنی, سرایدار, خادم, کارگر و به طور کلی هر امین دیگری نیز می تواند در صورت مطالبه توسط مالک و عدم رفع تصرف , متصرف عدوانی محسوب می شود .

وکیل تصرف عدوانی

۲- دعوای ممانعت از حق:

با این حال طبق ماده ۱۵۹ قانون جدید ، دعوای ممانعت از حق عبارت است از تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری نخواهد . دادگاه رسیدگی به این دعوا نیز وارد دلائل مالکیت نمی شود و منحصرا به این رسیدگی می نماید که آیا خواهان قبلا اگر چه من غیر حق، از حق مزبور استفاده می نمود یا خیر و آیا خوانده استفاده از این حق المجرا را بدون رضایت خواهان و به غیر وسیله قانونی مانع گردیده یا خیر ؟
محکوم علیه نیز می تواند با اقامه دعوای مالکیت وارانه دلیل مالکیت اثبات نماید که خوانده این دعوا فاقد حق است و دادگاه پس از احراز صحت این ادعا ، خوانده این دعوا را برای همیشه محکوم به بی حقی نماید . (ماده های ۱۶۲ و ۱۷۴ قانون آیین دادرسی مدنی)

۳- دعوای مزاحمت توسط وکیل تصرف عدوانی

مطابق ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای مزاحمت دعوایی است که به موجب آن متصرف مال غیر منقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد .
دعوای مزاحمت نیز مشمول قواعد حاکم بر دعاوی تصرف است دادگاه به صرف لحاظ اینکه مزاحمت بدون رضایت و به غیر وسیله قانونی صورت گرفته حکم به محکومیت خوانده صادر می نماید. تفاوت این دعوا با دعوای ممانعت از حق این است که در دعوای ممانعت از حق، عمل خوانده به طور کلی مانع استفاده از حق می شود اما در دعوی مزاحمت تنها اخلال جزئی در تصرف ایجاد می نماید .

نکته : در شکایت تصرف عدوانی مطابق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، شاکی مکلف به اثبات مالکیت خود می باشد و گرنه سایر شرایط آن مشابه قانون آیین دادرسی مدنی می باشد و البته بایستی عناصر تشکیل دهنده جرم از جمله عنصر روانی آن نیز احراز گردد.

 شکایت و دعوای تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

در اصطلاح و به تعبیر قانون آیین دادرسی مدنی در مواد ۱۵۸ به بعد آن دعاوی تصرف به مواردی که فردی عدواناً و غیرقانونی ملکی را تصرف می کند و یا از ورود مالک یا استفاده مالک ممانعت می نماید و یا برای استفاده مالک ملک مزاحمت ایجاد می کند دعاوی تصرف گفته می شود.بارزترین مصداق دعاوی تصرف همان تصرف عدوانی است که در ماده ۶۹۰ به بعد قانون مجازات اسلامی نیز این عمل جرم دانسته شده است در ادامه به نکات مهم دعوای تصرف عدوانی حقوقی اشاره می شود.

 

• نکته: دعاوی تصرف عدوانی فقط در مورد مال غیرمنقول قابلیت طرح دارد.
• نکته: در دعاوی تصرف عدوانی و مزاحمت و ممانعت از حق، باید مال غیرمنقول ، بدون رضایت متصرف و به غیر وسیله قانونی از تصرف او خارج گردیده و یا مزاحمت وممانعت از حق نیز بدون رضایت متصرف و استفاده کننده از حق و به غیر وسیله قانونی انجام شده است.مطابق ماده ۱۶۷، در صورتیکه دو یا چند نفر مال غیر منقولی را در تصرف داشته یا استفاده می کرده اند و بعضی از اینها مانع تصرف یا استفاده بعضی دیگر شوند،حسب مورد در حکم تصرف عدوانی یامزاحمت یا ممانعت از حق بوده و مشمول مقررات این فصل خواهد بود.
• نکته: در خصوص اقامه دعاوی تصرف، مرجع صالح، دادگاه محل وقوع مال غیر منقول می باشد.
• نکته: رسیدگی به این دعاوی مطابق قانون خارج از مهلت می باشد و مطابق ماده ۱۴۷ قانون اجرای احکام،رسیدگی به دعاوی تصرف مستلزم پرداخت هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی می باشد.
• نکته: طبق ماده ۱۶۳، کسی که راجع به مالکیت یا اصل حق ارتفاق یا انتفاع اقامه دعوا کرده، نمی تواند نسبت به تصرف عدوانی و ممانعت از حق، طرح دعوی کند.در جهت عکس، کسی که علیه وی دعوی تصرف اقامه شده است،می تواند دعوی مالکیت اقامه کند.
• نکته: طبق ماده ۱۷۰، اگر کسی از جانب دیگری متصرف  ملکی می باشد میتواند به قائم مقامی مالک برابر این مقررات شکایت کند.
• نکته: در دعاوی تصرف، ارائه و استناد به سند رسمی، تنها در خصوص اثبات سبق تصرف قابلیت استناد دارد و مطابق ماده ۱۷۴، دادگاه در دعاوی تصرف، صرفا به سابقه تصرف و استفاده از حق خواهان و عدوانی بودن تصرف خوانده توجه میکند.
• نکته: خواهان در دعاوی تصرف می تواند، درخواست صدر دستور موقت نماید.اگر دادگاه دلایل وی را موجه تشخیص دهد، دستور جلوگیری از ایجاد آثار تصرف و یا تکمیل اعیانی از قبیل احداث بنا یا غرس اشجار یا کشت و زرع، یا از بین بردن آثار موجود و یا جلوگیری از ادامه مزاحمت و یا ممانعت از حق را در ملک مورد دعوا صادر خواهد کرد.این دستور یا صدور حکم به رد دعوی مرتفع می شود مگر اینکه مرجع تجدیدنظر دستور مجددی در این خصوص صادر کند.
• نکته: در خصوص رسیدگی به دعاوی تصرف، ماده ۱۷۷، رسیدگی به دعاوی تصرف را تابع تشریفات آیین دادرسی قرار نداده و رسیدگی به انها را خارج از نوبت تجویز نموده است.
• نکته: دادگاه در دعاوی تصرف،تصرفات قبلی خواهان یا استفاده از حق ارتقاق یا انتفاع او را احراز میکند و تصرف عدوانی و مزاحمت و ممانعت از حق خوانده نیز در دادگاه باید اثبات گردد.
• نکته: خواهان در دعاوی تصرف، معمولا برای اثبات تصرفات قبلی یا استفاده از حق ارتفاق یا انتفاع خود معمولا به شهادت شهود استناد میکند و یا ادله دیگری مانند سند رسمی یا عادی .
• نکته: در ماده ۱۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی: به شخص ثالث اجازه داده شده مادامیکه ختم رسیدگی اعلام نشده چنانچه در موضوع رسیدگی به دعوی تصرف عدوانی یا مزاحمت و یا ممانعت از حق، خود را ذینفع بداند ورود کند، اعم از اینکه دعوی در مرحله بدوی باشد یا تجدیدنظر.
• نکته: تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق مطابق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی جرم انگاری شده و برای آن مجازات تعیین شده است.بنابراین مدعی می تواند اقامه دعوی حقوقی یا شکایت کیفری مطرح نماید.
• نکته: درخصوص اجرای حکم، در صورتیکه رای صادره مبنی بر رفع تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق باشد بلافاصله به دستور مرجع صادرکننده، توسط اجرای دادگاه یا ضابطین دادگستری اجرا خواهد شد و درخواست تجدیدنظر مانع اجرای ان نخواهد شد.حسب مورد متصرف عدوانی را از ملک خارج نموده و به مزاحمت مزاحم پایان داده و یا رفع ممانعت از حق خواهد شد.

• 

  وکیل تصرف عدوانی

مطابق ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی:”دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.” دلایلی که مدعی تصرف عدوانی ادعا میکند” تصرف سابق خود و عدوانی بودن تصرف خوانده می باشد.

در صورتیکه دادگاه این سه امر را احراز کند حکم به رفع تصرف عدوانی می دهد:

۱- سبق تصرف خواهان

۲- لحوق تصرف خوانده

۳- عدوانی بودن تصرفات خوانده

و اگر هر یک از این سه امر را احراز نکند رای به بی حقی خواهان می دهد.

مطابق ماده ۱۷۴ قانون آیین دادرسی مدنی،” دادگاه در صورتی رای به نفع خواهان می دهد که به طور مقتضی احراز کند خوانده، ملک متصرفی خواهان را عدوانا تصرف  و یا مزاحمت یا ممانعت از حق استفاده خواهان نموده است.” خواهان در صورتی که در دعوی تصرف عدوانی شکست بخورد، می تواند دعوای مالکیت مطرح نماید.

مقررات مختص دعوای تصرف عدوانی:

• در دعوای تصرف عدوانی، غیر از بحث اثبات تصرف عدوانی، بایستی تکلیف آثار اقدامات انجام شده در ملک توسط متصرف عدوانی و اجرت المثل ایام تصرف مشخص شود.در خصوص اقدامات انجام شده توسط متصرف عدوانی، معمولا بعد از تصرف تغییراتی در ملک مورد تصرف صورت میگیرد از قبیل احداث بنا و غرس اشجار  و تخریب و از بین بردن آثار موجود.
• در ماده ۱۶۴ قانون آیین دادرسی مدنی: “هرگاه در ملک مورد تصرف عدوانی، متصرف پس از تصرف عدوانی، غرس اشجار یا احداث بنا کرده باشد، اشجار و بنا در صورتی باقی می ماند که متصرف عدوانی مدعی مالکیت مورد حکم تصرف عدوانی باشد و در ظرف یکماه از تاریخ اجرای حکم، در باب مالکیت به دادگاه صلاحیتدار دادخواست بدهد.
•  در مورد ابنیه احداث شده و اشجار غرس شده، اگر ظرف یکماه از تاریخ اجرای حکم، متصرف، دعوای مالکیت اقامه ننماید، پس از انقضای مهلت مزبور، بلافاصله قلع می شود و اگر طرف مهلت یکماه از تاریخ اجرای حکم، اقامه دعوی مالکیت نماید، پس از روشن شدن نتیجه دعوای مالکیت و محکومیت وی، قلع خواهد گردید و اگر ظرف یکماه از تاریخ اجرای حکم، اقامه دعوی مالکیت نماید و در آن دعوای پیروز گردد،دیگر ابنیا و اشجار قلع نخواهد شد.مطابق ماده ۱۷۵،درخواست تجدیدنظر خواهی ، مانع اجرای حکم نمی باشد.
• بنابراین اگر محکوم علیه درخواست تجدیدنظرخواهی کند، ظرف یک ماه اشجار و بنا قلع می گردد، مگر اینکه در فاصله یکماه از تاریخ اجرای حکم، حکم رفع تصرف عدوانی در دادگاه تجدیدنظر فسخ گردد که در این صورت نه تنها بنا و اشجار قلع نخواهد گردید، بلکه اقدامات اجرایی به دستور دادگاه اجراکننده ی حکم به حالت قبل از اجرا، اعاده می شود.محکوم علیه اگر می خواهد که نگرانی بابت  قلع اشجار و ابنیا را نداشته باشده، باید در فاصله یکماه از تاریخ اجرای حکم، دعوای مالکیت مطرح کند.
• در خصوص زراعت: ماده ۱۶۵ تکلیف زراعت را مشخص کرده است.سه راه حل برای محکوم له وجود دارد محکوم له می تواند پس از جلب رضایت متصرف عدوانی، قیمت بذر را نسبت به سهم صاحب بذر و دسترنج او پرداخت کند و ملک را تصرف کند ویا اینکه می تواند پس از جلب رضایت متصرف عدوانی، ملک را تا پایان براشت محصول در اختیار متصرف عدوانی بگذارد و اجرت المثل زمین را دریافت کند و یا اینکه متصرف عدوانی را به معدوم کردن زراعت و اصلاح زمین مکلف کند چه بذر روییده یا نروییده باشد.
• در مورد اجرت المثل ایام تصرف،درتبصره  ماده ۱۶۵، در صورت تقاضای محکوم له، دادگاه متصرف عدوانی را به پرداخت اجرت المثل زمان تصرف نیز محکوم می کند.

وکیل

دعوای ممانعت از حق:

مطابق ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی،” دعوی ممانعت از حق عبارت است از: تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاع یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد.” در دعوی ممانعت از حق برای مثال، شخصی از مجرای ابی که در ملک مجاورقرار دارد، آب مورد نیاز ملک تحت تصرف خود را عبور می داده ، اما آنها سپس از این کار ممانعت بعمل آورده اند.استفاده کننده سابق از حق ارتفاق می تواند اقدام به اقامه دعوی رفع ممانعت از حق کند. دادگاه در خصوص رسیدگی به این دعوی نیز وارد مالکیت نمی شود و صرفا به این امور رسیدگی میکند که خواهان قبلا ازاین حق المجرا استفاده می نموده است و اینکه خوانده، استفاده از این حق المجرا را بدون رضایت خواهان و به غیر وسیله قانونی مانع گردیده است.خوانده نیز متقابلا می تواند اقامه دعوی مالکیت نماید و ثابت نماید که خواهان هیچگونه حق ارتفاقی در ملک وی ندارد.

_{^{دعوای مزاحمت:}} 

مطابق ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی،” دعوی مزاحمت عبارت است از دعوایی که بموجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را مینماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است بدون اینکه ملک را از تصرف وی خارج کرده باشد.” اگر شخصی پنجره ای در ملک حود به ملک مجاور باز نماید و یا ناودان ملک خود را بطوری نصب نماید که آبریز آن در ملک دیگری باشد، می توان علیه او دعوی مزاحمت اقامه نمود. در این دعوی نیز دادگاه صرفا تصرف بدون مزاحمت سابق خواهان و مزاحمت فعلی خوانده را مورد توجه قرار می دهد و در صورت احراز این این دو موضوع و اینکه مزاحمت بدون رضایت خواهان و به غیر وسیله قانونی بوده است، حکم به رفع مزاحمت صادر میکند.

تفاوت دعوی مزاحمت و ممانعت از حق  در این است که در دعوی ممانعت از حق، فاعل بطور کلی مانع استفاده از حق میشود ولی در دعوی مزاحمت، فاعل اخلال جزیی در تصرف ایجاد میکند بدون انکه بطور کلی مانع استفاده متصرف شود.

_{^{قواعد مشترک بین دعاوی تصرف:}}

قواعد مشترک این دعاوی در شکل تصرف و طرح دعوی  و رسیدگی  و صدور واجرای حکم و نحوه اعتراض نسبت به آن و آثار حکم صادره و اجرای ان می باشد.مطابق ماده ۱۷۴،” دادگاه در صورتی رای به نفع خواهان می دهد که به طور مقتضی احراز کند خوانده، ملک متصرفی خواهان را عدوانا تصرف  و یا مزاحمت یا ممانعت از حق استفاده خواهان نموده است.”این ماده سابقه تصرف را برای طرح این دعوی کافی می داند. در دعاوی تصرف هدف قانونگذار، حمایت از تصرف بعنوان وضعیتی عینی و واقعی و منع اشخاص از اخلال در تصرفات دیگران در املاک می باشد.