ازدواج موقت یا صیغه چیست؟ همه چیز درباره آن را بدانیم

اینکه ازدواج موقت چیست و شرایط و قوانین مربوط به آن در قانون را برای شما در این مقاله به تفصیل توضیح خواهیم داد:

در قانون مدنی ایران ازدواج در غالب ۲ عقد می‌تواند محقق شود ازدواج یا دائم است یا موقت. ازدواج دائم آن است که برای آن مدت تعیین نشده باشد اما ازدواج موقت که نامهای دیگر آن صیغه، متعه، نکاح منقطع است ازدواجی است که در آن ذکر مدت شده است که در ازدواج موقتی بنا بر توافق زوجین مدت آن متغیر است و کم و زیاد می‌شود تا جایی که در برخی موارد دیده می‌شود حتی ازدواج موقت با مدت ۹۹ ساله نیز منعقد گردیده است.

این دو مورد ماهیتا نکاح هستند و آثار نسبتا مشابهی دارند و بر خلاف تصور عموم که ازدواج موقت را امری مذموم می‌پندارد، باید گفت این ازدواج در حقوق ایران و در شرع مورد پذیرش قرار گرفته است.

همانطور که در بند قبل بیان نمودیم ازدواج موقت و دائم آثار نسبتا مشابهی دارند اما در برخی آثار و قواعد با هم اختلاف دارند. در این متن قصد داریم تفاوت این دو را مورد بررسی قرار دهیم.

 تعیین مدت در ازدواج موقت

اولین و مهمترین تفاوت ازدواج دائم و موقت در تعیین مدت است. این تفاوت تا جایی است که قانون مدنی تعریف ازدواج موقت را بر همین تفاوت بنا نهاده و بر اساس این تفاوت عقد ازدواج موقت را تعیین نموده است. بر اساس ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی عقد ازدواج زمانی موقت است که برای آن مدت معینی تعیین شده باشد. با توجه به این تعریف عقد موقت عقدی است که برای آن مدت تعیین شده باشد. حال فرض کنید عقد نکاحی منعقد شده است که برای آن مدت تعیین نشده است، آیا باید این عقد را عقد دائم دانست؟

در پاسخ به این سوال باید نظریه شماره ۲۲۶۱/۷ مورخ ۲۳/۱۲/۱۳۷۷ اداره حقوقی قوه قضاییه را مدنظر بگیریم، طبق این نظریه اصل بر دائمی بودن نکاح است و در هر صورت نکاح دائم تلقی می‌گردد مگر طرفین در عقد ذکر مدت کرده باشند، با این توضیح عقدی که در آن مدت تعیین نشده باید از اصل قاعده پیروی نماید و عقد نکاح دائم دانسته شود.

البته لازم به ذکر است در حقوق امروز، قصد طرفین از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد که بر همین اساس اگر در عقدی ذکر مدت نشده باشد باید دید قصد آنها ازدواج دائم است یا موقت. اگر قصد، ازدواج دائم باشد که مشکلی پیش نمی آید و عقد صحیح است اما اگر قصد طرفین ازدواج موقت بوده است بدون اینکه در آن مدت تعیین نمایند، عقد منعقده باطل است چرا که تعیین مدت در عقد نکاح موقت لازم و ضروری است و بدون تعیین مدت نمی‌توان گفت اصلا عقدی ایجاد گردیده.

نکته دیگر در خصوص تعیین مدت در عقد نکاح موقت، این است که بر اساس بر اساس ماده۱۰۷۶ قانون مدنی، مدت تعیین شده در عقد موقت باید کاملا معین باشد و احتمال کم یا زیاد شدن مدت در آن نرود. هرچند که این مدت قابلیت تعیین شدن داشته باشد اگر مدت عین نباشد نمی‌توان گفت عقد ایجاد شده صحیح است. برای درک بهتر موضوع به این مثال توجه نمایید.

اگر ۲ نفر عقد نکاح موقتی منعقد نمایند و مدت آن را تا زمانی تعیین نمایند که خواهر زوج ازدواج نماید. در این مثال درست است که زمان ازدواج خواهر زوج روزی فرا میرسد و این مدت قابلیت تعیین شدن را دارد اما چون مدت کاملا معین نیست نمی‌تواند به عنوان مدت تعیینی در عقد نکاح موقت در نظر گرفته شود و در صورت تعیین مدت های این چنینی عقد نکاح بی مدت تلقی شده و باطل می‌باشد.

نفقه و ارث در ازدواج موقت

یکی دیگر از تفاوت های بین ازدواج دائم و موقت، بحث نفقه در آنهاست، در ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی نفقه زن در عقد دائم بر عهده شوهر گذاشته شده است و این از تکالیف مرد است اما بر اساس ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی مرد در ازدواج موقت تکلیفی به پرداخت نفقه ندارد اما اگر طرفین در عقد شرط کنند که مرد چنین تکلیفی داشته باشد، او به دلیل شرطی که در عقد پذیرفته است ملزم به این تکلیف می‌باشد. همچنین اگر در عرف جایی که زوجین زندگی می‌کنند دادن نفقه به زوجه عقد موقت، عرفی و معمول است، باز مرد ملزم است نفقه را بپردازد. بنابراین در ازدواج دائم، پرداخت نفقه تکلیفی است که قانون بر عهده مرد گذاشته است اما در ازدواج موقت اصل بر عدم لزوم پرداخت نفقه است مگر قرارداد یا عرف این تکلیف را بر عهده مرد گذاشته باشند که در این صورت اگر مرد نفقه زن را نپردازد، زوجه می‌تواند به دادگاه رجوع نموده و نفقه خود را از طریق دادگاه مطالبه نماید و بر اساس ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی اگر مرد از دادن نفقه خودداری نماید و الزام کردن وی به پرداخت ممکن نباشد زن می‌تواند از دادگاه درخواست نماید که مرد را ملزم نماید تا باقی مانده‌ی مدت عقد را بذل نماید.

یکی دیگر از مواردی که بین عقد ازدواج دائم و موقت، تفاوت وجود دارد بحث ارث بردن زوجین از یکدیگر می‌باشد. در نکاح دائم، زوجین در هر صورت از یکدیگر ارث می‌برند که میزان آن بنا به شرایطی متفاوت می‌باشد اما بر اساس قانون مدنی در نکاح موقت زوجین از هم ارث نمی‌برند و ارث بردن زوجین مطلقا وجود ندارد چرا که مباحث ارث از قواعدی است که طرفین نمی‌توانند بر خلاف آن شرط نمایند بنابراین زن و مرد هنگام ازدواج موقت نمی‌توانند شرط نمایند تا از یکدیگر ارث ببرند.

ازدواج موقت

مهریه در ازدواج موقت

مواد مربوط به مهریه در قانون مدنی اصولا مشترک بین مهریه در نکاح دائم و موقت است. مهریه باید مالیت داشته باشد و قابل تملک باشد یعنی باید ارزش اقتصادی داشته و قابلیت این را داشته باشد که به ملکیت زن دربیاید. همچنین باید معلوم و معین باشد یعنی باید مشخصات آن مشخص باشد و مردد بین چند چیز نباشد. در خصوص مقدار مهریه باید گفت این امر بستگی به توافق طرفین دارد و ممکن است از هزار تومان تا میلیاردها تومان متغیر باشد.

ویژگی بعدی مهریه زمان به مالکیت درآمدن آن است که این زمان بر این اساس که مهریه چه چیزی باشد متفاوت خواهد بود. اگر مهریه یک عینی باشد که معین است یتنی در خارج وجود دارد، زمانی زن مالک آن می‌گردد که عقد منعقد گردید و اگر چیزی غیر از آن باشد زن به محض وقوع عقد مالک آن نمی‌گردد بلکه طلبکار آن چیز می‌شود و می‌تواند هر زمان که می‌خواهد به مرد برای گرفتن طلب خود رجوع نماید. البته ذکر ابن نکته نیز خالی از اهمیت نیست که با وقوع عقد زوجه می‌توانند نصف مهریه را از زوج دریافت کند و نسبت به نصف دیگر مالکیت او متزلزل می‌باشد و با وقوع نزدیکی حق دریافت مهریه کامل را خواهد داشت نه پیش از آن. حال سوال این است که آیا در عقد ازدواج حتما و الزاما باید مهریه تعیین گردد؟ آیا ازدواجی که در آن مهریه تعیین نشده است باطل است؟ آیا زوجه ای که مهریه ای در عقد برای او تعیین نشده است دیگر نمی‌توانند مالی به عنوان مهریه دریافت نماید؟

در پاسخ باید گفت تعیین مهریه در ازدواج موقت شرط صحت عقد است و بدون آن عقد ازدواج صحیح نمی‌باشد ولی در عقد ازدواج دائم طرفین می‌توانند حتی بدون تعیین مهریه عقد را منعقد نمایند و عدم تعیین مهریه خللی به صحت عقد وارد نمی‌کند.

زوجین می‌توانند حتی بعد از عقد نیز بر مهری توافق نمایند و اگر بعد از عقد و قبل تعیبن مهریه بین آنها زناشویی واقع شود،زوجه مستحق مهرالمثل است و مهر‌المثل مهری است که با توجه به ویژگیهای زن، ازجمله میزان زیبایی، سواد و… توسط کارشناس تعیین می‌گردد. اما اگر قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی یکی از زوجین بمیرد، زن مستحق هیچ مهری نیست ولی در نکاح موقت فوت یکی از طرفین در طول مدت و یا عدم نزدیکی شوهر با زن، باعث نمی‌شود حق زن بر مهریه از بین رود.

طلاق در صیغه موقت

طبق ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی در عقد نکاح موقت طلاق وجود ندارد و زوجه وقتی از زوجیت خارج می‌شود که یا مدت تمام شده باشد و یا اینکه مرد باقی مدت را به زن ببخشد و وی را از زوجیت رها نمابد. این ماده از این قرار است: طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه با نقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود.

عده در ازدواج غیر دائم

طبق ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی عده عبارت است از: مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح اش منحل شده است نمی‌تواند شوهر دیگر اختیار کند.

در قانون مدنی عده در طلاق و فسخ نکاح در ازدواج دائم ۳ طهر می‌باشد و اگر زن با اینکه اقتضای سنش این است که عادت زنانگی ببیند اما عادت زنانگی نمی‌بیند عده طلاق و فسخ نکاح در خصوص وی ۳ ماه است.

در این خصوص نیز بین ازدواج دائم و موقت فرق است چرا که بر اساس قانون مدنی اگر ازدواج موقت باشد و به یکی از موارد پیش گفته یعنی بذل مدت و یا تمام شدن مدت، زن از قید زوجیت خارج گردد مدت عده وی ۲ طهر است و اگر با اقتضای سن عادت ماهیانه نبیند عده او ۲ ماه می‌باشد.

در تعریف طهر باید گفت طهر به معنی پاک شدن زن از عادت ماهیانه می‌باشد.

در ۲ مورد بالا اگر زن باردار باشد عده وی تا وضع حمل است.

ازدواج دائم و موقت در یک نمونه از عده با هم اشتراک دارند و آن عده وفات است یعنی اگر شوهر بمیرد زن چه زوجه ازدواج دائم باشد چه ازدواج موقت، باید ۴ ماه و ده روز عده نگه دارد و اگر باردار نیز باشد عده او ابعدالاجلین است یعنی طولانی ترین مدت بین وضع حمل و یا چهار ماه و ده روز که عده وفات می‌باشد.

ثبت نکاح در ازدواج موقت

در ازدواج دائم زوج موظف است ازدواج را ثبت نماید و اگر این تکلیف را انجام ندهد به مجازات مقرر قانونی محکوم می‌گردد اما در ازدواج موقت زوج تکلیفی به ثبت ازدواج ندارد مگر در سه مورد: باردار شدن زوجه، توافق طرفین بر ثبت، شرط نمودن ثبت نکاح در ضمن عقد ازدواج